Serbest Etkinlik Saati Uygulamaları Seminer Çalışması

SERBEST ZAMAN ETKİNLİKLERİNİ GÖZLEME, PLÂNLAMA VE UYGULAMA

Serbest zaman etkinliği çocukların sabah saat 8:30’da okula gelmeleri ve ilgi köşelerinde oynamayla başlayan çocuklar kitaplık, evcilik, Fen ve Doğa, Blok, Masa oyuncakları, kukla, müzik gibi etkinlik köşelerinde oynarlar. Kitaplık köşesinde değişik boyutlarda değişik hikaye kitapları vardır. Çocuklar bu köşedeki kitapları inceler, resimlerine bakarlar. Bu köşeler çocukların hayal gücünün geliştirir. Çocuğun kitapla yakınlaşması ve zihinsel, dil, küçük koş gelişimini, tertip düzen alışkanlığını kazanmasını ve kitap sevgisinin beynine yerleşmesini sağlar. 
Evcilik köşesinde koltuklar, Mutfak araç ve gereçleri, bebekler ve araçlar bulunur. Çocuklar bu köşede yetişkin rollerini üstlenerek oyunlar oynar. Bu sayede çocuklar sosyal yönden gelişir. Çocuklar bu köşede empati kurmayı öğrenirler. Psikolojik olara k çocuğun rahatlayıp boşaldığını, gelecekte rollerinin provasını yaptığı bunu yaparken de hayal gücünü geliştirdiği köşedir. Bu köşede çocuk düşüncelerini akıcı bir dille ifade etmeyi öğrenir. 
Fen ve doğa köşesinde mıknatıs, teleskop, koleksiyonlar, değişik taşlar bulunur. Bu köşede çocuklar bitkileri, hayvanları inceler. Çocuklar hayvan ve bitkileri yakından izlerler. Çocuklar zihin gelişmesine yardımcı olur. Hayvan, bitki ve doğa sevgisinin gelişmesini anlar. 
Blok köşesinde değişik boylarda ve renklerde bloklar bulunur. Çocuklar bu bloklarla oyun oynarlar. Bloklarla oynamak çocukları mutlu eder. Çocukların el becerilerini ve yaratıcılıklarını geliştirir. Çocukların hayal güçleri, zihin gelişimleri, sosyal ve din gelişimleri önemli mesafe alır. Çocukların el-kol koordinasyonu ile küçük, büyük kas gelişimine yardımcı olur. 
Masa oyuncakları köşesinde çocuklar yap-bozlar, dominolar, puzzular, eğitici oyuncaklar, çeşitli bulmacalarla oynarlar. Bu köşede çocukların el ve göz koordinasyonu gelişir. Zihinsel gelişimi hızlanır. Problem çözme becerisi kazanırlar. 
Kukla köşesinde çocuklar kuklalarla oynarlar. Bu köşe çocukların eğlenmesini, yaratıcılıklarının gelişmesini, dil ve zihin gelişimini, küçük kasların gelişmesine yardımcı olur. Çocuklar iç dünyasını dışa vurarak rahatlar ve başarır. Çocukların hayal güçlerinin gelişimine katkı sağlar.
Müzik köşesinde çocuklar müzik aletleriyle sesler çıkartır. Bu köşe sayesinde çocuklar müzik sevgisi kazanır. Çocukların sevgisini dışa vurup rahatlamasını sağlar. Dil gelişimine, duygusala gelişimine katkı sağlar. Çocukların ses ve kulak eğitimlerini yardımcı olur. 
Serbest zaman içerisinde elişi etkinliği yer alır. Çocuklar elişi etkinliğinde püskürtme, boyama, kesme- bantlama, yırtma- yapıştırma, kesme- yapıştırma yöntemiyle faaliyetler yaparlar. Çocuklar bu etkinlikler sayesinde bir iş yapmanın mutluluğunu ve hazzını duyarlar. Çocuklar bunu yaparken koordinasyonunu, küçük kaslarını gelişir. Yapılan proje çalışmalarıyla çocuklar sosyalleşmeyi öğrenirler. Çocukların yaratılıcıkları gelişir. Çocuklar iç dünyasındaki olayları resimler yoluyla dışa vururlar. Elişi öğretmen rehberliğinde yapılır. Öğretmenin seçtiği çocuklara da yapmak istediği çalışmalar öğretmen rehberliğinde olur. Öğretmen çocukların kendilerinin yapmalarına fırsat verir. Çok zorlandıkları durumda öğretmen yardımcı olur. Bu etkinliklerde öğretmen çocuklara “ başarabilirsin, aferin, çok güzel oluyor, iyi yapıyorsun, harika vb.” sözler kullanarak çocukların güdülemesini ve kendisine güvencesini sağlar. Çocuklar bu köşede bir iş başarmanın mutluluğunu duyarlar. Öğretmen bu etkinlikleri çocukların kolayca yapabileceği, sonunda başarılı olabileceği etkinlikleri seçer. 
Çocukların bütün yönlerden gelişmeleri için bu köşelere ek olarak artık malzemeler, maketler, modeller, değişik giysiler, plastik meyve ve sebzeler, kıyafetler yerleştirir. Çocuklar etkinlik yaparken, oyun oynarken müdahale edilmemesi olanları yönlendirmeliyiz.

                                      SERBEST ZAMAN ETKİNLİKLERİ

Serbest zaman etkinlikleri,programın ilk etkinliğidir.Çocukları diğer etkinliklere ve güne hazırlama özelliği taşıdığı için mümkün olduğunca programdaki yeri değiştirilmemelidir.Bu etkinliklere ayrılan süre yaş gruplarına göre belirlenmelidir.Ancak süre belirlemede çok katı olunmamalı,sürede çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına göre yapılabilmelidir.

Serbest  zaman etkinlikleri çocuğun ;

Yaratıcılığını geliştirme

Paylaşma

İşbirliği

Başladığı işi sonuçlandırma konusunda kararlı olma

Sorumluluk alma

Aldığı sorumluluğu yerine getirme

Problem çözme

Olaylar arasında neden sonuç bağlantıları kurma

Kas becerilerini geliştirme

açısından önemlidir.(Oğuzkan ve diğ. 1999;Kandır 2001).

Serbest zaman etkinliklerinde öğretmen,günlük eğitim programında yer alan hedef,kazanılması beklenen davranışlar ve araç olarak seçilen konu ile ilgili uyarıcıları daha önceden hazırlayarak,bunları çocuklara en iyi şekilde sunmak için düzenlemeler yapmalıdır.Öğretmen,çocuklar geldiklerinde onlarla yeterince ilgilenebilmek için hazırlıklarını son ana bırakmamalı,çocuklar okula geldiklerinde sınıf ortamını çalışmaya hazır bulmalıdırlar.(Oğuzkan ve diğ. 1993;Kandır 2001 b).

Öğretmen bu etkinliklerde çocukların bireysel ayrıcalıklarına,ilgi ve ihtiyaçlarına yönelik çok sayıda seçeneği aynı anda sunmalıdır.Çocuklar istekleri doğrultusunda,hangi çalışmaya katılacaklarına kendileri karar vermelidir.(Kandır,1999)

Serbest zaman etkinliklerinde,seçeneklerin çeşitli olması çocukların ilgilerine göre karar vermelerini kolaylaştıracaktır.Bu etkinliklere “serbest zaman etkinlikleri” denilmesi çocukların tamamen serbest bırakılması anlamına gelmemektedir.Aksine öğretmen çocuklar ihtiyaç duyduklarında onlara rehberlik etmelidir.Bu rehberlik;uyarıcı ortamı düzenleyici ve çocukların kendi istekleri doğrultusunda karar verme becerilerini geliştirici nitelikte olmalıdır. Öğretmen çocukların etkinlikler sırasında araç gereçleri nasıl kullanacaklarını göstermelidir.Ör:makas tutma ve kullanma...

Öğretmenin,çocukları çalışmalar sırasında serbest bırakması bağımsız çalışma alışkanlığı kazanması açısında önemlidir. Bağımsız çalışma alışkanlığını kazanan çocukların kendilerine güven duyguları güçlenir.

Buna karşın öğretmenin müdahale anlamı taşıyan yönergeleri doğrultusunda  çalışan çocuklar yaratıcıklarını ortaya koyamayacakları gibi öğretmen yanlarından ayrıldığında çalışmayı yarım bırakabilirler.

   Serbest zaman etkinlikleri süresince çocukların birden fazla çalışmaya katılmaları desteklenmeli,etkinlik süresince başarısızlık endişesi nedeniyle daima aynı çalışmaya katılan ve bu çalışmada çoğu zaman kararlı olan çocuklara diğer çalışmalar tanıtılmalı ve düzeyine uygun en basit çalışmalardan başlayarak,daha ileri çalışmalara geçilmelidir

Serbest zaman etkinlikleri,öğretmenin çocukları tanıması açısından doğal bir gözlem ortamı oluşturmaktadır.Bu ortamda çocuklar günlük yaşantılarında etkilendikleri, olayları ve kişilere ilişkin rolleri üstlenerek ilgi köşelerinde dramatik oyunlar aracılığıyla canlandırırlar.öğretmenler bu yolla çocukları daha iyi tanırlar.

Serbest zaman etkinliklerinin sonunda çocukların ortaya çıkardıkları ürünler sergilenmeli daha sonrada bu çalışmalar çocuklarla birlikte değerlendirilmelidir.Serbest zaman etkinlikleri sırasındaki gözlemlerin öğretmen açısından önemli bir yer tutmaktadır.

Serbest zaman etkinlikleri ilgi köşelerinde oyun ve sanat etkinliklerinden oluşmaktadır.

1.İlgi köşeleri

Okul öncesi dönemde çocuklara gelişimsel  hedeflerin kazandırılabilmesi için uyarıcı ortamın,onların ilgi ve ihtiyaçlarına uygun bir şekilde düzenlenmesi gereklidir.Uyarıcı ortamın düzenlenmesindeki özellikler,çocukların gelişimleri,yeni ve özgün ürünler oluşturmaları,yeni davranışlar ortaya koyabilmeleri ve özellikle yamatıcılığa yöneltilmeleri açından önemlidir.

Çocukların ilgi köşelerinden gereği gibi yararlanabilmeler,i için göz önünde bulundurulması  gereken özelliklerin başında,çocuklara yönelik güvenlik önlemlerinin alınmış olması gelmektedir.

Öğretmen hangi ilgi köşesine ne zaman yer vereceğine alacağı hedef,hedef davranış ve seçtiği konuları dikkate alarak karar verebilir.Bununla birlikte öğretmen çocukların ilgilerini arttırabilmek için,zaman zaman ilgi köşelerinin yerlerini değiştirebilir ve köşelerdeki, araç gereçleri gözden geçirerek  gerektiğinde yenilerini ilave edebilir.(Kandır,2001)

Evcilik Köşesi       

      Evcilik köşesi çocukların,hayal güçlerini diledikleri gibi kullandıkları,duygularını doğal bir şekilde dile getirdikleri,düşüncelerini kendilerini ifade ederek paylaştıkları ilgi köşelerinden biridir.Çocuklar burada günlük yaşantılarında etkileşimde bulundukları yetişkinlerin rollerini canlandırırlar.Bu çocukların empati yeteneğinin oluşmasına katkıda bulunur.

       Çocuklar evcilik köşesinde;

bebeklerini besleme ve onlarla ilgilenme,

yemek pişirme

Bulaşık yıkama

Ütü yapma    v.b .   Ev  işlerine ilişkin oyunlar oynar

Oyunlarında sorumluluklar üstlenerek ve sorumlulukları paylaşarak yetişkin davranışları ile özdeşim kurarlar.Bu da sosyal davranışların kazanılmasını kolaylaştırır.

Bu köşede çocuklar,arkadaşlarıyla ve oyuncaklarıyla oynarken,kendilerini etkileyen kişi,olay ve nesnelerle ilgili duygu düşüncelerini dile getirirler.Öğretmenin çok iyi bir gözlemci olması,çocukları tanıması ve anlaması açısından ona ipucu verebilir.(Dodge ve Colker,1995;Oğuzkan ve diğ.,1999)
Bu  köşedeki araçların seçimi de çok önemlidir.Bu araçlar yetişkinlerin kullandığı araçlar ya da  onların küçükleri olabilir.Bunlar;dolaplar,sandalyeler masa yastık.bebe kıyafetleri gibi...
Seçilen hedeflere göre kültürel kıyafetler ve aksesuarlar konulabilir.

Kukla köşesi

Kukla köşesi;çocukların öncelikle yaratıcıklarını ortaya koymalarını sağlayan köşelerden biridir.

Kuklalar;el kuklası,parmak kukla,çomak kukla ve ipli kuklalardır.

Öğretmen kuklaları,hazır alarak,kendisi hazırlayarak ya da çocuklarla birlikte hazırlayarak temin edebilir.

Öğretmen hazırladığı kuklalar için takıp çıkarabilen özellikte aksesuarlar(gözlükler,şapkalar,papyon vb.) kullanarak pek çok karakter yaratabilir.(Sükan,1993;Oğuzkan ve diğ.,1999).

Çocukların kuklalarla hikayeler oluşturabilmeleri ve bunları canlandırabilmeleri için sürekli bir kukla köşesi bulundurmalıdır.mukavva kutuları kullanarak yapabilir

Kitap Köşesi
Okul öncesi kurumlarında kitap köşesinin oluşturulması,çocukların kitap sevgisi kazanması açışından önem taşımaktadır.Kitap köşesindeki kitaplar çocukların okuma ilgilerini geliştirmede etkilidir.Bu nedenle küçük yaşlardan itibaren ilgiyi kitaplara yönlendirmek için bir kitap köşesine gereksinim duyulmaktadır.(Gürkan,1993;Oğuzkan ve diğ.,1999)

     Bu köşede çocuklar ilgi duydukları kitapların resimlerine bakarak hikayeler oluşturabilirler.Bu onların hayal güçlerini geliştirerek ,yaratıcıklarını ve dil gelişimlerini desteklemektedir.

Kitap köşesindeki kitaplar çocuklar okuma bilmedikleri bol resimli olmalıdır.Resimler hikayelerin içeriğini  açıklayacak nitelikte olmalı,kullanılan çizgiler ve renkler yuvarlak,yumuşak,gözü yormayacak ve resim bütünlüğü açıklayacak şekilde uyumlu olmalıdır.Resimlerde gereksiz ayrıntılara yer verilmemesine dikkat edilmelidir.Çünkü bunlar çocuğun ilgisini konudan uzaklaştırabilir.Kitap köşesindeki kitaplar,hikaye anlatma etkinliğinde de kullanabilir.

Çocuklar kitaptaki kahramanlarla özdeşim kurabilecekleri için kahramanların iyi birer model olma özelliği taşımaları da önemlidir.(Gönen,1994;Dodge ve Colker,1995;Oğuzkan ve diğ.,1999;Tür ve Turla,1999;Aral ve Gürsoy 2000)

Kitap köşesinde kitapların nasıl sunulduğu da onların ilgilerini çekmede önemli rol oynar.Öğretmen köşeyi düzenlerken sınıfın sessiz ve aydınlık bir yerini tercih etmeli ve çocukların kitaplara rahatlıkla bakıp,inceleyebilmeleri için burada küçük bir masa ve sandalyeler,halı ya da minderlerden yararlanılmalıdır.
Kitap köşesinde popüler kitaplardan  birden fazla olmasında da yarar vardır. (Sükan,1993;Dodge ve Colker,1995;Oğuzkan ve diğ.,1999;Aral ve Bulut 2001)

Blok Köşesi

Blok Köşesi çocukların yaratıcıklarını sergiledikleri,hayal güçlerini kullanarak ve denem-yanılmalarla özgün ürünler oluşturdukları bir ilgi köşesidir.Bu köşede bloklarla oynadıkları oyunlar,çocukların kas gelişimleri,arkadaşlarıyla birlikte oynama,yardımlaşma,işbirliği yapma gibi sosyal davranışları göstermeleri açısından yararlıdır. (Dodge ve Colker,1995;Oğuzkan ve diğ.,1999)

  Bloklar büyüklük ve ağırlık yönünden çocukların rahat taşıyabilecekleri ölçülerde olmalıdır.

Blok köşesinde ayrıca,boyut olarak daha küçük ve ahşaptan yapılmış değişik geometrik şekiller ve birbirlerini tamamlayıcı parçalardan oluşan bloklar bulunmalıdır.

Öğretmen bu köşede oynarken iyi bir gözlemci olmalı,sadece tehlikeli olabilecek durumlarda müdahale etmeli ve çocukları bloklarla oynarken çok ses çıkararak diğer etkinlerde çalışan arkadaşlarını rahatsız etmemeleri konusunda gerektiğinde uyarmalıdır. (Dodge ve Colker,1995;Oğuzkan ve diğ.,1999)

Müzik Köşesi 
Çocukların müziğe olan ilgi ve sevgilerini geliştirerek estetik duyarlılık kazanmalarına olanak tanıyan bir köşedir.Bu köşede ritm sopaları,çelik üçgenler,davullar,tefler,çıngıraklar,ziller,kastaniyetler,marakaslar,darbukalar,çanlar,tahta kaşıklar vb. müzik aletleri hazır alınarak gerek öğretmen tarafından yapılarak gerekse çocuklar ile birlikte yapılarak hazırlanabilir.Ritm aletlerinin yanı sıra keman,mandolin,trampet,mızıka,metalofon,ksilefon vb. çalgılar da bulunabilir.Bir müzik köşesinde bütün çalgıları bulundurmak mümkün değildir.Bunların bir kısmı zaman zaman çalan kişi tarafından tanıtılırsa çocuklar için daha ilgi çekici olacaktır.(Mertoğlu,1993;Sükan,1993;Dodge ve Colker,1995Oğuzkan ve diğ.,1999)

Müzik köşesindeki tüm müzik aletlerini kullanarak çocuklar sesler arasındaki farklılıkları tanırlar,kendilerine özgü ritmler geliştirirler ve müziğin ritmine uygun olarak özgün vücut hareketleriyle müziğe eşlik edebilirler.

Eğitici Oyuncak Köşesi
Çocukların oynayarak öğrenmelerini sağlayan ve bu sırada bazı kavramları geliştirmelerine,obje ve olayları daha iyi anlamalarına yani daha çok çocukların zihin gelişimlerine yardımcı olan oyuncaklar eğitici oyuncak köşesinde yer almalıdır.

Olaylar ve objeler arasında neden sonuç,benzerlik,parça bütün gibi ilişkiler kurarak veya onları belli bir özellik ya da oluş sırasına göre sıralayarak veya gruplayarak zihinsel yeteneklerini geliştirirler.Eğitici oyuncaklarla oynanan oyunlar çocuğun algılamasını,bir konuda belli bir süre dikkatini toplayabilmesini,problemlere deneme yanılma yoluyla çözümler bulmasını sağlamaktadır.Grupla oynanan eğitici oyuncaklar ise çocukların birbirleriyle iletişim kurmalarına,işbirliği içinde bir oyunu sürdürebilmelerine fırsat verdiği için dil gelişimi ve sosyal gelişimi açısından da önemlidir.Ayrıca bu oyuncaklar göz-el koordinasyonunu ve küçük kas becerilerinin gelişimini de desteklemektedir.(Demiral,1987,Sükan,1993;Dodge ve Colker,1995;Oğuzkan ve diğ.1999;Atalay ve Aral,2001)

   Tüm eğitici oyuncaklar çocukların gelişimine paralel olarak değiştirilmeli ve bunların yerine oyuncakların daha üst basamakları konulmalıdır.Böylece gelişim düzeyleri farklı çocuklar için oyuncakların değişik basamaklarını,köşede aynı anda bulundurmak doğru olacaktır.Oyuncaklar öğretmen tarafından sürekli olarak gözden geçirilmeli, yıpranan ve parçaları eksilen oyuncakların tamamlanması ve onarılması unutulmamalıdır.(Demiral,1987;Dodge ve Colker,1995)

 Fen-Doğa ve Matematik Köşesi

Fen-doğa ve matematik köşesinde bulundurulması gereken araç gereçler ve bunlarla yapıla etkinlikler,çocukların zihinsel yönden uyararak,onların çevrelerine karşı daha duyarlı olmalarına,fen-doğa ile araçları kullanma becerisi kazanmalarına yardım etmektedir(Akman,1994;Dikmen,1994;Şahin,1998;Oğuzkan ve diğ.,1999)

Fen-doğa ve matematik köşesinde çocuklara ilginç gelebilecek materyaller,tadabilecekleri,koklayabilecekleri,dokunabilecekleri,seslerini dinleyebilecekleri kısacası duygularını geliştirecek değişik materyaller bulundurulmalıdır.

Fen-doğa ve matematik köşesinde sınıfın fiziki koşullarına göre kedi,köpek,tavşan,balık gibi hayvanlar da yer alabilir.

Fen-doğa ve matematik köşesindeki materyalleri zenginleştirmek için düzenlenen doğa gezileri sırasında çocuklarda ayrıca zaman zaman da ailelerden yardım alınabilir. .(Demiral,1986Akman,1994; Oğuzkan ve diğ.,1999)

Geçici İlgi Köşeleri
Geçici ilgi köşeleri,diğer köşelerden farklı olarak günlük eğitim programında sürekli bulundurulması zorunlu köşelerden değildir.Hedef,kazanılması beklenen davranışlar ve araç olarak seçilen konuya bağlı olarak zaman zaman yer verilebilen ,insanların toplumsal yaşamlarıyla ilgili mesleklere ve onların çalıştıkları yerlere ilişkin oluşturulan köşelerdir.Bu köşeler;bakkal,manav,market vb. köşelerdir.Bu köşeler bakkal,manav veya market köşesi,tesisatçı köşesi,postane köşesi,doktor köşesi vb. köşeler olabileceği gibi o bölgenin yöresel özelliklerini yansıtan,bastonculuk köşesi,balıkçılık köşesi,dericilik köşesi,halıcılık köşesi vb. köşeler de olabilir.( Dodge ve Colker,1995Oğuzkan ve diğ.,1999)

Geçici ilgi köşelerinde çocukların oyunlar aracılıyla sosyal gelişimleri,dil gelişimleri,yaratıcıkları ve proje çalışmalarındaki ürünleriyle kas gelişimleri desteklenir.

B u köşelere malzemeler rastgele konulmamalı,o köşenin özelliğini yansıtarak,çocuğun ilgisini çekecek şekilde düzenlenmelidir.

SERBEST ZAMAN ETKİNLİĞİ

  Serbest zaman etkinliği öğrenciler sınıfa girer girmez başladı. Öğretmen, öğrenci ve velilerini kapıda karşıladı ve içeri giren öğrencilerine sarılarak sevgisini belli etti. Güne bu şekilde mutlu ve sevgi dolu başlanması güzeldi. Sınıfa giren öğrenciler de “Günaydın” diyerek öğretmenini selamladı. Ancak okula gelmek istemeyen bir öğrenci ağlayarak sınıfa girince öğretmenin de morali bozuldu. Bu yüzden öğretmen etkinlik başlamadan önce okulu sevmeyen öğrencileri yanına çağırarak onlarla konuştu. Okulu sevmeleri için öğütlerde bulundu. Öğretmen öğrenciler üzerinde oldukça etkiliydi. Çünkü öğrenciler öğretmeninin yanından ayrılır ayrılmaz oyun köşelerine koşarak gitti.  

Bu etkinliğe günün hangi saatinde ve ne kadar yer veriliyor?

  Bu etkinlik öğrenciler sınıfa gelir gelmez başlıyor. Bunun için de ilk uygulanan etkinliktir. Bu etkinlik 8: 00 da başlayıp 10: 00 da bitti. Genelde iki saate yakın sürmektedir.

Sınıfta zorunlu olarak bulunması gereken ilgi köşelerini ( kitaplık, kukla, müzik, fen ve doğa, evcilik vb ) ve bu köşeler de öğrencilerin nasıl yararlandıklarını inceleyiniz.

  Sınıftaki ilgi köşeleri yeterli düzeyde değildi. Erkek öğrenciler daha çok blok köşesini ve kız öğrenciler de evcilik köşesini kullanıyordu. Blok köşesindeki öğrenciler araba, tren ve onları koyabilecekleri bir garaj yaptı. Kızlar ise evcilik köşesinde rol dağılımı yaparak oynadı. Kimisi bebek bakıcılığı yaptı kimisi de aşçı oldu. Yaratıcı düşünmeyi sağlayan bu köşeler yeterli düzeyde kullanılıyordu. Ancak kız ve erkeklerin belirli köşelerde yer alması dikkatimi çeken bir nokta oldu. Erkekler blok köşesinde yaptıkları arabalarını sürüp hareket ederken, kızlar köşelerinde oturarak oynuyordu. Evcilik köşesindeki kızların erkeklere göre pasif olduklarını ve hareketlerinin sınırlı olduğunu gözlemledim. Ayrıca köşeler alan bakımından oldukça dardı ve öğrenciler kendi oynadıkları köşelerden çıkıp başka köşelerde oynamak zorunda kalıyordu.

  Gözlem günümde oyuncak köşesindeki öğrenciler bowling oynamayı seçti. Oyuncak köşesi serbest zaman etkinliklerinde öğrenciler tarafından sıkça kullanılan bir köşedir.

  Hiç kullanılmayan müzik, matematik, fen ve doğa köşeleri de öğretmen tarafından serbest zaman etkinliği süresince kullanılabilirdi. Fakat sınıftaki donanım ve materyal çeşitlerinin yeterli şekilde olmaması bu köşelerin kullanımını olumsuz etkilemektedir. Bu da serbest zaman etkinliğinin öğrencilerin bilişsel düzeyine pek bir katkısı olmadığını düşündürür.

  Yaratıcı drama ve oyun gelişimine katkıda bulunacak kukla köşesi ise bu zamanki gözlemlerim sırasında hiç kullanılmadı.

  Öğrencilerin hep belirli köşelerde belirli oyuncaklara yönelmesi yaratıcı ve araştırmacı düşünmesini engellemektedir.

İlgi köşelerinde yer alan eğitim araçlarının çocukları araştırmaya ve yaratıcı düşünmeye sevk etmesindeki rolünü düşünerek not edeniz?

  Blok, evcilik ve oyun köşesindeki oyuncakların çeşitliliği, farklı boyut ve renklerde olması çocuklara zengin bir uyarıcı ortamı sunmaktadır. Bu da çocukların bilişsel gelişimleri başta olmak üzere pek çok gelişim aşamalarını destekler. Etkinlik içerisinde renk şablonuyla oynayan öğrenci tüm dikkatini vererek doğru renklerden doğru daireler oluşturmaya çalışıyordu. Bu şablon onun yaratıcı düşüncesini geliştirmede yardımcı bir etkendir.

  Matematik, fen ve doğa köşelerinde öğrencileri araştırmaya sevk edecek hiçbir araç gereç yoktu. Bilimsel yetersizliğin dışında araştırmacı düşünmeyi de sağlayamayan çocuklar ilköğretime hazırlanmada güçlük çekeceklerdir.

  Serbest zaman etkinliği dışında kullanılan kitap köşesinde bir çok hikaye ve masal kitabı vardı. Kitaplar hem bilişsel hem de sosyal yönden çocukların gelişiminde önemli rol oynamaktadır. Çocukların kitapları inceledikten sonra arkadaşıyla değişmesi paylaşımcılık duygusunu ve kitapları koruması da sorumluluk duygusunu geliştirmektedir.

Serbest zaman etkinliklerinin uygulanmasında belirlenen gelişimsel hedeflere uygun çalışmalar nasıl düzenlenmektedir?

  Serbest zaman etkinliklerinde genellikle çocukların öz bakım becerinin, motor becerilerinin, sosyal-duygusal vb gelişmesine yönelik etkinlikler düzenlenmektedir. Çocukların oynamış olduğu bowling oyunu kas gelişimine, el-göz koordinasyonun gelişmesini sağlamaktadır. Etkinlik sonrası yapılan ellerini yıkama ve sınıfı toplama gibi etkinliklerde sorumluluk ve öz bakım becerilerinin gelişmesini sağlamaktadır.

  Ayrıca serbest zamanda öğrencilerin köşelerde oynaması onların sosyal-duygusal alanlarının gelişmesini sağlamaktadır. Öğrenciler evcilik köşesinde toplumsal rolleri benimser. Bir nevi yaratıcı drama yapmış olur. Daha çok kız öğrencilerin tercih ettiği bu köşe de öğrencilerin cinsel kimliklerini benimsemesini sağlar. Müzik köşesinde ritim tutarak kaslarını geliştirir veya müziğe karşı olan yeteneğinin farkına varabilir.

  Fen ve doğa köşesinde doğa olaylarını algılar veya keşif yapmayı, araştırmayı öğrenir.

  Serbest zaman etkinliği öğrencilere seçme olanağını sağladığı için çocukta sorumluluk ve özgürlük duygusu kazandırır.

Serbest zaman etkinliklerinde çocukların ilgi köşelerini kendi ilgi ve isteklerine göre seçme fırsatı tanınmakta mıdır?

  Benim gözleme gittiğim günlerde öğrenciler kendi istek ve seçimlerine göre köşelerde oynamayı tercih etti. Kız öğrencilerin evcilik köşesini, erkek öğrencilerin de blok köşesini seçmesi öğrencilere ilgi ve isteklerine göre seçme fırsatı tanındığının bir örneğidir. Ancak öğrencilerin yanlış seçimlerinde öğretmen uyardı ve öğrencileri yine istekleri doğrultusunda kullanabilecekleri farklı köşelere yönlendirdi.

  Herhangi bir köşede bulunmadan köpekçilik oyununu oynayan çocuklar ise öğretmen tarafından bilgilendirildi ve masalar çekilerek birlikte bir kulübe yapıldı. Bu sayede öğrenciler bu oyunu nasıl oynayacakları konusunda bilgi edinmiş oldu ve oyunları daha zevkli hale geldi. İstenilen oyun yeterli alan olmamasından dolayı öğretmen tarafından kısıtlanmadı, tersine sınıf içinde koşuşturan öğrencilerin kontrolü sağlanmış oldu. Çocukların araç gereç yetersizliği dışında istedikleri her oyunu rahatça oynayabildiklerini gözlemledim.

Çocuklarla iletişim, çocukların karşılaştıkları problemlerin çözümü, çocukları yönlendirme ve etkinliklerin değerlendirmesi konusunda öğretmenin yaklaşımı nasıldır?

  Öğretmenin genel olarak çocuklarla iletişimi iyi. Çocuklara kızım, oğlum gibi klasik tabirler kullanmıyor. Daha çok hayatım, tatlım, canım gibi tabirler kullanarak sevgisini belirtiyor. Ancak sınıfta uyumsuz birkaç öğrencinin olması öğretmeni bazen sinirlendiriyor. Otur, sus gibi sözcüklerden anlamayan öğrenciler diğer öğrencileri de rahatsız ettikleri için bazen öğretmenin sert tepkisiyle karşılaşabiliyor. Öğretmen bu konuda yinede sabretmeyi deniyor. Bazen bu öğrencilerin katılımlarını sağlamak için onlara sınıf içinde küçük görevler veriyor. Kâğıtları dağıtın, masaları çekin, sınıfı toplayın gibi görevler vererek sorumluluk yüklüyor.

  Öğrenciler bir problem ile karşılaştıklarında hemen öğretmene söylüyorlar. Bir gruba dahil edilmediklerinde ya da oyuncaklarını paylaşamadıklarında çıkan sorunlara öğretmen müdahale etmek zorunda kalıyor. Ökter adlı öğrencinin sınıf içinde uyumsuzluk çekmesinden dolayı arkadaşları onu oyun oynarken gruplarına almadı. Öğretmenden yardım isteyen Ökter, kız öğrencilerle evcilik oynamak istediğini söyledi ve birlikte evcilik köşesine gittiler. Ancak kız öğrenciler onu oyunlarına kabul edemeyeceklerini söyledi. Bu durumda öğretmen bir şey yapamayacağını söyledi ve başka arkadaşlarıyla oynamayı denemesi için yönlendirdi.

  Serbest zaman etkinliğinde bazen oyun oynamaktan sıkılmış, oturan, uyuyan çocuklar oluyor. Öğretmen bu gibi durumlarda “ Herkesin nerde oynadığını görmek istiyorum. “diyerek etkinliği gerçekleştirmeyen öğrencileri uyarıyor ve onları yönlendirerek katılımlarını sağlamış oluyor

Çocukların gelişimleri ve yaratıcılıkları açısından serbest zaman etkinliğinin uygulanmasında nelere dikkat edilmesi gerektiğini düşününüz?

  Serbest zaman etkinliği çocukların özgürce ve isteği gibi oynadığı seçme özgürlüğü olan nerdeyse tek etkinliktir. Öğrenciler için bu kadar önemli olan bir etkinlikte öğrencileri kısıtlamamız gerekir. Öğrencileri hep aynı şekilde yönlendirmememiz ve sınırlandırmamamız gerekir. Öğrencilere seçme özgürlüğünü vermeli ve müdahalede bulunmamalıyız. Gözlem öğretmenimde bunu en iyi şekilde gerçekleştirebilmektedir.

Serbest Etkinlik dersinde neler yapılacak?

- Yeni öğretim yılı 20 Eylül Pazartesi günü başlayacak ve 13 milyon öğrenci 600 bin öğretmen dersbaşı yapacak. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) Talim Terbiye Kurulu ise yeni öğretim yılı nedeniyle bir genelge yayınladı. Genelgede, öğrencilere serbest etkinlik saatlerinde, deneme sınavları, sınavlara hazırlık ve telafi eğitiminin kesinlikle yaptırılmaması istendi. MEB, ilköğretim 1, 2, 3'üncü sınıflarda 4-5 saat ve 5'inci sınıflarda da 4 saat serbest etkinlik uygulaması başlatmıştı. Ancak serbest etkinlikte neler yapılacağı açıklanmamıştı. 

VELİLER DE DERS VERECEK

Sabah gazetesinin haberine göre; Milli Eğitim Bakanlığı bu son genelgesiyle, öğrencilerin serbest etkinlik saatlerinde yüzme ve çiftliklere gezi, öğretmenlerinin gözetiminde çarşı, pazar gezerek alışverişte bütçe oluşturma, uygun fiyatlı ürün seçme konusunda eğitilmesi istedi. Öğrencilere, çevrenin şartları doğrultusunda sebze ve meyve yetiştirme, balık tutma,bölgenin gelir kaynaklarını inceleme, meslekleri öğrenme, trafik kazalarından korunma gibi uygulamalar öğretilecek. İlköğretim Genel Müdürü İbrahim Er, yeni öğretim yılında sorgulayan ve araştıran bir eğitim sistemi uygulaması başlattıklarını söyledi. Amaçlarının öğrencilere dostluk, arkadaşlık, yardımseverlik, adalet, sorumluluk, sevgi, nezaket, sabır, hoşgörü, empati, dürüstlük gibi değerleri kazandırmak olduğunu belirten İbrahim Er, "Yapacağımız çalışmalarda bilirkişilerden, konunun uzmanlarından ve velilerden yararlanacağız" dedi. Serbest etkinlik zamanlarında sınıflara çağrılacak olan anne-babalar, meslekleri ve çalışmaları konusunda öğrencileri bilgilendirecek. Etkinlik kapsamında kurum ve kuruluşlara ziyaretler düzenlenecek. Bu etkinlikler yapılırken resmi ve özel kurum ve kuruluşların müze, yüzme havuzu, atölye, spor salonu, fabrika, çiftlik, kültür parkı gibi imkanlarından yararlanılacak. Genelgede adalet ve empati vurgusu ise şöyle yer aldı: "Serbest etkinlik saatlerinde sosyal paylaşım içinde bulunmaları sağlanırken aynı zamanda dostluk, arkadaşlık, yardımseverlik, adalet, sorumluluk, sevgi, nezaket, sabır, hoşgörü, empati, dürüstlük gibi değerleri de kazanmalarına özen gösterilmelidir. Serbest etlkinlik saatlerinde öğrencilerin yaşları ve kavrama düzeyleri dikkate alınarak kişilik gelişimine yönelik, kitap okuma, drama, film izleme, yarışma, oyun, gezi ve gözlem, spor, sanat etkinlikleri gibi yapılmalıdır.

Buna göre, ilköğretim okullarının haftalık zorunlu ders saati toplamının 1., 2. ve 3. sınıflarda 25; 4. ve 5. sınıflarda 26 ders saati olarak belirlendiğini belirten Tufan, buna ek olarak 1., 2. ve 3. sınıflarda 5; 4. ve 5. sınıflarda da 4 ders saatinde "serbest etkinlik uygulamaları"nın yapılmasına karar verildiğini kaydetti.

Serbest etkinliklerin amacının öğretici ve eğlendirici uygulamalar yoluyla öğrencilerin okulu daha çok sevmelerini, bir aile ortamı gibi benimsemelerini, okulda kendilerini rahat ifade edebilmelerini, güvende hissetmelerini, daha mutlu olmalarını sağlamak, diğer öğrencilerle etkileşimlerini artırarak sosyalleşmelerine yardımcı olmak, zihinsel, fiziksel, sosyal ve kültürel gelişimlerine katkı sağlam olduğunu açıklayan Tufan, "Serbest etkinlik saatinde uygulanacak etkinlikler yoluyla öğretmenler öğrencilerinin yeteneklerini ortaya çıkarabilecek ortamlar düzenlerken öğrenciler kendilerini tanıma imkanı elde edeceklerdir" dedi.

Öğrencilerin serbest etkinlik saatlerinde sosyal paylaşım içinde bulunmalarının sağlanması gerektiğini belirten Tufan, bunun yanı sıra dostluk, arkadaşlık, yardımseverlik, adalet, sorumluluk, sevgi, sabır gibi değerleri de kazanmalarına özen gösterilmesi gerektiğini kaydetti.

Tufan, "Serbest etkinlik saatlerinde öğrencilerin yaşları ve kavrama düzeyleri dikkate alınarak kişilim gelişimine yönelik, kitap okuma, drama, film izleme, yarışma, oyun, gezi ve gözlem, spor, sanat etkinlikleri yapmalıdır" dedi.

Sosyal etkinlik saatinde öğrencilerin farklı ortamlarda bulunmaları sağlanarak sosyal yaşam becerilerinin geliştirilmesi gerektiğini vurgulayan Tufan, şunları kaydetti.

"öğretmen öğrencilerle MEB İlköğretim ve Ortaöğretim Kurumları Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği çerçevesinde çarşı, pazar gibi alışveriş ortamlarına giderek bütçe oluşturma, kaliteli ve uygun fiyatlı ürünü seçme, tüketici haklarını bilme konularında onlara yardımcı olabilir. Çevrenin imkanları ölçüsünde sebze, meyve yetiştirme, balık tutma gibi faaliyetler, yaşanılan çevreyi düzenleme, bölgenin gelir kaynağı olan meslekleri tanıma, trafik ve ev kazalarından korunma gibi etkinlikler öğrenci seviyesine uygun olarak yaptırılabilir. Anne babalar sınıflara davet edilerek meslekleri ve çalışmaları hakkında öğrencileri bilgilendirebilir. Kurum ve kuruluşlara ziyaretler düzenlenebilir

ÖĞRENCİLER ŞARKI SÖYLEYEBİLECEK, OYUN OYNAYABİLECEK

Öğrencilerin ihtiyaçları doğrultusunda özel yeteneklerini geliştirmeye yönelik etkinliklerin de düzenlenebileceğini ifade eden Tufan, bu çerçevede kitabı sınıfça okuma ve buna yönelik canlandırma, anlatılan olayı resimleme gibi etkinliklerin etkinliklerin yapılabileceğinin belirtti.

Tufan, serbest etkinlikler kapsamında müzik, resim ve sporla ilgili faaliyetlerde bulunabileceğini, öğrencilerin yabancı dildeki ses ve kelimelere aşinalığını artırmak amacıyla sınıf seviyesinde şarkı söyleme, oyun oynama, drama gibi etkinliklerin de düzenlenebileceğini kaydetti.