1.   Maddelerin  Hacimlerinin  Ölçülmesi 

Maddenin boşlukta kapladığı yerdir.Birimi genellikle litredir.(l) veya santimetreküptür (cm³)

Hacim birimleri 1000 er 1000 er büyür ve aynı şekilde küçülür.

Katı sıvı ve gazların hacimleri farklı farklı şekilde ölçülür.

katıların hacimleri

HACİM   =   EN    X   BOY    X    YÜKSEKLİK

Düzgün şekilli katıların hacimleri ölçülürken;

Düzgün şekle sahip olamayan katıların hacimleri dereceli silindirlerle ölçülür.

KATI MADDENİN HACMİ   =   SUYUN SON HACMİ     –    SUYUN İLK HACMİ

taşırma kabı

Taşırma kabında ise önce taşma seviyesine kadar su doldurulur.

Sonra hacmi ölçülecek cisim suya atılır.

Katı madde kendi hacmi kadar su taşırır.

not:

Kum, tuz, şeker gibi bazı katı maddelerin tanecikleri arasında boşluk olduğu için dereceli kaplarda okunan değerler gerçek hacim değerleri değildir.

sıvıların hacimleri nasıl ölçülür ?

Dereceli silindirlerle ölçülür ve  veriler sıvının hacmini belirler.

birimi litredir (l)

1 litre = 1000 mililitredir (ml)

1 litre = 1 (dm³) desimetreküptür.

1 ml  = 1 c m³

gazların hacimleri nasıl ölçülür ?

Gazlar bulunduğu kabı tamamen doldururlar.

Gazların hacmi bulunduğu kabın hacmine eşittir.

Gazların hacimleri sıcaklık ve basınca göre değişkenlik gösterebilir.

not :

Katı sıvı ve gaz maddelerin kütle ve hacimleri vardır. Kütle ve hacim maddenin ölçülebilir özelliğidir.

A)   maddenin değişimi

1.   insanlar işleyerek maddeyi değiştirebilir

doğal maddeler

Doğada kendi haline buluna maddelere doğal madde denir.

taş, toprak, ipek, deri, meyve, sebze… doğal olarak bulunan maddelerdir.

Ürün elde etmek için kullanılan maddelere ham madde denir.

Ham maddenin işlenmesiyle elde edilen ürüne işlenmiş madde denir.

Ham madde işlendikten sora tüketim maddesi olarak en son kullanılır.

buğday---un---ekmek

Petrolün işlenmesi ile elde edilen ürünler benzin, gaz yağı, uçak benzini, motorin,fuel-oil ve katrana petrol ürünleri denir.

petrol ürünlerinin kullanıldığı yerler 

Benzin: taşımada yakıt olarak kullanılır.

Mazot: evlerde ısınma ve taşıtlarda yakıt olarak kullanılır.

Fuel-oil: kalorifer yakıtı olarak ve elektrik üretiminde kullanılır.

Katran : asfalt yapımında ve plastiğin ham maddesi olarak kullanılır.

yapay maddeler

Doğal maddeler çeşitli nedenlerden dolayı tükendiğini görüyoruz. Bilinçsiz avlanma sonucunda hayvanlar, bilinçsiz ağaç kesimi ile ormanlar yok oluyor.

Bu nedenle doğal maddelerin yerini yapay maddeler alıyor.

Naylon,plastik, teflon, vinleks gibi maddeler yapay ham maddelerdir.

2.   doğa olayları maddeyi değiştirebilir

Yağmur, sel, rüzgar, sıcaklık farkları, deprem ve volkan patlamaları, gibi doğa olaylarının etkisiyle maddeler değişikliğe uğrar.

Bu olaylar sonucunda yeryüzünün şekli değişir.

suların etkisi   

Şiddetli yağan yağmur ve sel suları, taşı ve toprağı sürükleyerek göl ve denizlere taşır.

Akarsular geçtikleri yerlerde derin yarıklar  oluşturur.

rüzgarın etkisi  

Rüzgar ve fırtına toprağı sürükler,kayaları aşındırır.

Kopan kaya parçalarını ufalar, sürükler ve çukurları doldurur.

Rüzgar daha çok bitki örtüsü olmayan yerlerde görülür.(çöllerde)

sıcaklık değişimi

Gündüz ısınan kayaçlar genişler.

Gece ani sıcaklık düşmesi kayaçlar büzüşür.

Sonuçta kayaçlarda kırımla ve çatlama olur.

Bu kayaçların arsına giren kar suları kayaçların ufalanmasına neden olur.

E)   maddenin ısı etkisiyle değişimi

1.   ısınma ve soğuma

Bir cismin sıcak mı soğuk mu olduğunu dokunarak anlayabiliriz.

Bir elimizi sıcak suya diğer elimizi de soğuk bir suya batıralım sonra ılık bir suya bir müddet sonra iki elimizi beraber batıralım sıcak suda olan elimizin üşüdüğünü soğuk suda olan elimizin ısındığını hissederiz. Cisimlerin sıcaklıkları konusun da dokunma duyumuz bizi yanıltabilir.

Bunun için termometre ile sıcaklıkları ölçüp değerlendirme yaparız.

Sıcaklıkları farklı olan iki madde bir araya geldiği zaman sıcaklığı fazla olan maddeden sıcaklığı az olan maddeye ısı akışkanlığı olur. Bunun sonucunda sıcak olan soğur soğuk olan ise ısınır. Buna da ısı alış verişi denir.

2.   hal değişimi

Maddenin hal değiştirmesi ısı ile ilgilidir.

Maddelerin ısı alış verişi ile bir halden diğerine geçmesi olayına hal değişimi denir.

erime ve donma   

Katı bir maddenin ısı alarak sıvı hale geçmesi olayına erime denir.

Erimenin gerçekleştiği sıcaklığa da erime sıcaklığı denir.

Sıvı bir maddenin ısı vererek katı hale gelmesine donma denir.

Donmanın gerçekleştiği sıcaklığa da dona sıcaklığı denir.

not :

Erime sıcaklığı katılar için donma sıcaklığında sıvılar için ayırt edici bir özelliktir.

Aynı maddelerin erime ve donma sıcaklıkları birbirine eşittir.

Her maddenin erime ve donma sıcaklıkları bir birinden farklıdır.

Erime ve donam olayları sona erene kadar sıcaklık sabit kalır.

Buzun  erime sıcaklığı 0 derecedir. suyun donma sıcaklığı 0 derecedir.

buharlaşma ve yoğunlaşma 

Sıvı bir maddenin ısı alarak gaz haline geçmesine buharlaşma denir.

Sıvı maddenin hızlı buharlaşmasına da kaynama denir.

Gaz bir maddenin ısı kaybederek sıvı hale geçmesine yoğunlaşma denir.

Yoğunlaşmanın gerçekleştiği sıcaklığa da yoğunlaşma sıcaklığı denir.

Her maddenin kaynama ve yoğunlaşma sıcaklığı birbirinden farklıdır.

Aynı maddenin kaynama ve yoğunlaşma sıcaklıkları aynıdır.

not :  Kaynama sıcaklığı  sıvılar için yoğunlaşma sıcaklığı da yoğunlaşma için ayırt edici bir özelliktir. 

Kaynama ve yoğunlaşmada sıcaklık sabit kalır.

Buharlaşma her sıcaklıkta olur.

1.   bozunma

Bazı katı maddelerin ısı alarak eridiğini sıvı maddelerin ise ısı vererek katılaştığını öğrendik. Isı maddenin hal değişiminde çok büyük bir etkendir.

şeker,odun,kağıt,ekmek,kömür,sebze ve meyve gibi bazı maddeler ısı aldığında erimez,Şekillerinde ve görüntülerinde değişiklikler oluşur buna bozunma denir.

şekerin ısı alarak kömürleşmesi, kâğıdın ısı alarak koyu renge dönüşmesi buna örnektir.

Isı etkisiyle gerçekleşen yanma ve pişme olayları madde de bozunmaya neden olur.

not:

Bir madde hal değiştirirken yapısı değişmez özelliklerini kaybetmez.

Bozunmaya uğrayan maddelerin yapısı ve özellikleri değişir.

Isı etkisiyle maddeler hal değiştirir yada bozunur.