10.Sınıf Türk Edebiyatı 1.Dönem 1.Yazılı Soruları ve Cevapları

1-İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatında ölenlerin ardından söylenen, onun dürüstlüğünü, iyiliklerini ve erdemlerini anlatan şiirlere …………..denir. Buna halk edebiyatında …………………., Divan edebiyatında ise …………………adı verilir. Sözlü Türk edebiyatı …………………dönemde oluşmaya başlamıştır. Günümüz atasözleri gibi özlü ve kısa sözlere İslamiyet’ten önceki edebiyatta ................................adı verilirdi. 10)
2- Aşağıda birer dörtlüğü verilen saguyu ve koşuğu benzer ve ayrılan yönleriyle karşılaştırınız. (10)

SAGU
Alp Er Tunga öldi mü
Ödlek öçin aldı mu
Isız ajun kaldı mu
Emdi yürek yırtılur.


KOŞUK
Kızıl sarıg arkaşıp
Yipkin yaşıl yüzkeşip
Bir bir kerü yörkeşip
Yalnguk anı tanglaşur



3-Dörtlükleri şekil açısından inceleyiniz. ( ölçü, uyak düzeni, uyak, redif, nazım birimi) (10)
4-Türkler tarih boyunca hangi alfabeleri (abeceleri) kullanmışlardır? (10)
KÜLTİGİN KİTABESİ' nden
Bu yerde oturup Çin milleti ile anlaştım. Altını,gümüşü, ipeği, ipekliyi sıkıntısız öylece veriyor.
Çin milletinin sözü tatlı, ipek kumaşı yumuşak imiş. Tatlı sözle, yumuşak ipek kumaşla aldatıp
uzak milleti öylece yaklaştırırmış. Yaklaştırıp, konduktan sonra, kötü şeyleri o zaman düşünürmüş. İyi bilgili insanı, iyi cesur insanı yürütmezmiş...
Türk beyleri, milleti, bunu işitin!
5-Metne göre Çin milletinin Türklere karşı davranışı nasılmış? Bilge Kağan’ın vermek istediği iletiyi tek cümleyle yazınız.(10)
6- Göktürk Yazıtları hakkında bilgi veriniz.(Kimin adına dikilmişlerdir, önemi, içeriği, özellikleri, dönemi, yazarı, amacı. vb.)
7- Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D” , yanlış ise “ Y” yazınız. ( 10 )
• ( )Türk edebiyatı başlangıcından günümüze kadar üç farklı uygarlığın etkisinde gelişmiştir.
• ( )Tanzimat Fermanının ilanıyla edebiyatımızda Divan Edebiyatı dönemi başlamıştır.
• ( )Batı edebiyatının etkisiyle birçok edebî tür edebiyatımıza girmiştir.
• ( )Eski Türk edebiyatında “sav, sagu, koşuk ve destan” gibi sözlü ürünler vardır.
• ( )Türk edebiyatının yazılı dönemi Uygur metinleriyle başlar.
8- Türklerin destanlarından beş tanesinin adını yazınız. (İslâmiyet öncesi ) ( 10)
9- Oğuz Kağan destanında ne gibi olağanüstülükler vardır? Bunun nedeni nedir? ( 10)
10- Doğal destan ile yapma destan arasındaki benzer ve farklı yönleri yazınız. ( 10)




CEVAPLAR:


1-İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatında ölenlerin ardından söylenen, onun dürüstlüğünü, iyiliklerini ve erdemlerini anlatan şiirlere sagu denir. Buna halk edebiyatında ağıt., Divan edebiyatında ise mersiye adı verilir. Sözlü Türk edebiyatı bilinmeyen dönemde oluşmaya başlamıştır. Günümüz atasözleri gibi özlü ve kısa sözlere İslamiyet’ten önceki edebiyatta sav adı verilirdi. ( 10)

2- Aşağıda birer dörtlüğü verilen saguyu ve koşuğu benzer ve ayrılan yönleriyle karşılaştırınız. (10)

SAGU
Alp Er Tunga öldi mü
Ödlek öçin aldı mu
Isız ajun kaldı mu
Emdi yürek yırtılur.

Her ikisinin de nazım birimi dörtlük, ölçüsü hece ölçüsüdür. ( yedili) Uyak düzenleri de aynıdır. Dönem olarak ikisi de İslamiyet öncesi Türk Edebiyatıdır.

KOŞUK
Kızıl sarıg arkaşıp
Yipkin yaşıl yüzkeşip
Bir bir kerü yörkeşip
Yalnguk anı tanglaşur

Ayrılan temel yön ise işledikleri konu ve temadır. Sagu ağıt şiiri, koşuk ise aşk, eğlence, bahar konularında söylenir.



3-Dörtlükleri şekil açısından inceleyiniz. ( ölçü, uyak, redif, nazım birimi) (10)

----di mü : redif ----aşıp, eşip :zengin uyak
-----l : yarım uyak her ikisi de nazım birimi dörtlük aaab : uyaklanışı
yedili hece ölçüsü yedili hece ölçüsü

4-Türkler tarih boyunca hangi alfabeleri (abeceleri) kullanmışlardır? (10)

Türkler önce Göktürk Alfabesini, sonra Uygur Alfabesini, Arap Alfabesini ve son olarak Latin Kökenli Türk Alfabesini kullanmışlardır. Bunun dışında Kril, Soğd, Çin Alfabeleri gibi değişik alfabeleri kullanan boylar da olmuştur.
KÜLTİGİN KİTABESİ' nden
Bu yerde oturup Çin milleti ile anlaştım. Altını,gümüşü, ipeği, ipekliyi sıkıntısız öylece veriyor.
Çin milletinin sözü tatlı, ipek kumaşı yumuşak imiş. Tatlı sözle, yumuşak ipek kumaşla aldatıp
uzak milleti öylece yaklaştırırmış. Yaklaştırıp, konduktan sonra, kötü şeyleri o zaman düşünürmüş. İyi bilgili insanı, iyi cesur insanı yürütmezmiş...
Türk beyleri, milleti, bunu işitin!
5-Metne göre Çin milletinin Türklere karşı davranışı nasılmış? Bilge Kağan’ın vermek istediği iletiyi tek cümleyle yazınız.(10)

Çinliler ipek kumaş ve tatlı sözlerle Türkleri kendilerine yaklaştırıyor ve sonra onları yok ediyorlarmış.
Kısaca düşmanlarının oyunlarına gelme, uyanık ol.

6- Vezir Tonyukuk, Bilge Kağan ve Kül Tigin adına dikilmişlerdir. Türk adının geçtiği ve ilk edebi eserlerdir. Türk Halkına öğütler verir ve kağanların yaptıkları anlatılır. Göktürk alfabesiyle yazılmışlardır. MS 720-734 yılları arasında dikilmişlerdir. Nutuk özelliği vardır. Yolug Tigin tarafından yazılmıştır.

7- Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise “D” , yanlış ise “ Y” yazınız. ( 10 )
• ( D )Türk edebiyatı başlangıcından günümüze kadar üç farklı uygarlığın etkisinde gelişmiştir.
• ( Y )Tanzimat Fermanının ilanıyla edebiyatımızda Divan Edebiyatı dönemi başlamıştır.
• ( D )Batı edebiyatının etkisiyle birçok edebî tür edebiyatımıza girmiştir.
• ( D )Eski Türk edebiyatında “sav, sagu, koşuk ve destan” gibi sözlü ürünler vardır.
• (Y )Türk edebiyatının yazılı dönemi Uygur metinleriyle başlar.

8- Türklerin destanlarından beş tanesinin adını yazınız. (İslâmiyet öncesi ) ( 10)
Alp Er Tunga Destanı, Oğuz Kağan Destanı, Yaratılış Destanı, Ergenekon Destanı, Şu Destanı, Atilla Destanı, Bozkurt Destanı, Türeyiş Destanı, Göç Destanı.

9- Oğuz Kağan destanında ne gibi olağanüstülükler vardır? Bunun nedeni nedir? ( 10)
Destanda olağanüstü olaylar :İlk sütü emip bir daha emmemesi,kısa sürede konuşmaya başlaması,evlilikleri (eşlerinin ortaya çıkışı ) ,bir boz kurdun yol göstermesi,vezirin rüyasında gördüğü ok ve yayın çocukları tarafından bulunması....
Bunun nedeni destanlarda masal unsurları bulunur.Gerçek bir olay dilden dile aktarılarak devam eder ve her anlatan kendi hayal gücünden eklemeler yapar.

10- Doğal destan ile yapma destan arasındaki benzer ve farklı yönleri yazınız. ( 10)
Her ikisi de bir olay üzerine söylenir veya yazılır. Şiir biçimi kullanılır. Yapay destanlarda değişik nazım biçimleri kullanılır ama doğal destanlarda genelde dörtlük kullanılır. Doğal destanların söyleyeni zamanla unutulur, anonim olur ve toplumu ilgilendiren önemli bir olay üzerine söylenir. Yapay destanlar ise her konu ve olay üzerine söylenebilir.( Yemek destanı, pire destanı gibi)